David Attenborough mawia, że świat jest pełen cudów, którym nauka lubi się przyglądać. Wbrew pozorom nie robi tego jednak po to, by świat z cudów odzierać – bo pod wpływem nauki stają się one jeszcze bardziej, a nie mniej, cudowne.
Podobna idea przyświeca Copernicus Festival – corocznemu wydarzeniu, podczas którego najwybitniejsi naukowcy z całego świata opowiadają o cudach wszechświata i tym, jak dzięki racjonalnej refleksji, matematycznej precyzji i eksperymentalnej metodzie coraz wyraźniej je postrzegamy i coraz lepiej rozumiemy.
Idea Copernicus Festival narodziła się w środowisku skupionym wokół ks. prof. Michała Hellera, kosmologa i filozofa, który od dziesiątek lat odkrywa przed czytelnikami swoich książek i słuchaczami wykładów cuda wszechświata, a także „Tygodnika Powszechnego” – pisma adresowanego do ludzi ciekawych świata i wyczulonych na bogactwo naszej kultury.
Dlatego Copernicus Festival pomyślany jest jako przestrzeń spotkania nauki i innych obszarów kultury: pokazujemy w nim, w jaki sposób odkrycia naukowe wpływają na przemiany obrazów świata, które są tłem w wytworach kulturowych każdej epoki, a także w jaki sposób dzieła kultury mogą inspirować do naukowych dociekań i filozoficznej refleksji. Zarówno nauka, jak i humanistyka czy sztuka zmagają się w końcu z tymi samymi cudami i tajemnicami wszechświata i życia. I choć swoje odpowiedzi formułują przy użyciu różnych języków, to nie są to wcale odpowiedzi konkurencyjne, ale wzajemnie się dopełniające.
Przyszłoroczna edycja Copernicus Festival pozwoli nam przyjrzeć się cudom i tajemnicom wszechświata, życia, sztucznej inteligencji, świadomości, zwierzęcej komunikacji i naszego pochodzenia. Od 20 do 25 maja 2025 r. naszymi gośćmi w Krakowie będą:
Stanislas Dehaene (College de France) – jeden z najbardziej cenionych współczesnych neurobiologów, autor odkryć, które pozwalają nam zrozumieć, w jaki sposób mózg się uczy. Jest także ekspertem ds. dydaktyki: pracuje nad dostosowaniem funkcjonowania systemu edukacji do nowych realiów związanych z pojawieniem się sztucznej inteligencji oraz uwzględnieniem w sposobach nauczania tego wszystkiego, czego dowiedzieliśmy się na temat działania mózgu.
Terry Sejnowski (Salk Institute for Biological Studies) – gigant informatyki i neurobiologii. Tegoroczna Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki wprawdzie go ominęła, ale Komitet Noblowski w uzasadnieniu nagrody powoływał się na jego prace. To on razem z noblistą Geoffreyem E. Hintonem stworzył tzw. maszynę Boltzmanna, czyli sieć neuronową zdolną do rozpoznawania i klasyfikowania informacji oraz uczenia się na przykładach. Poczynione przez ten duet postępy pozwoliły przełamać tzw. „zimę sztucznej inteligencji” i położyły fundament pod współczesny rozwój aplikacji opartych na uczeni maszynowym, takich jak popularny ChatGPT.
Zuzana Hofmanová (Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology). Szefowa jednego z najważniejszych zespołów badawczych w archeogenetyce. To nowa dyscyplina, która rewolucjonizuje naszą wiedzę o naszej własnej przeszłości. Badając fragmenty DNA pozyskane z kości (niekiedy już mocno skamieniałych) dawno żyjących ludzi, możemy zgromadzić wiedzę na temat ich pochodzenia i pokrewieństwa z innymi ludźmi, a także chorób, z którymi się borykali. To pozwala nam cofnąć się w rekonstruowaniu naszej przeszłości do czasów, w których ludzie nawet jeszcze nie śnili o budowaniu cywilizacji.
Ruth Durrer (University of Geneva). Fizyczka i kosmolożka, która poszukuje wyjaśnień jednej z największych zagadek dotyczących wszechświata: ciemnej energii. Nie wiemy, czym ona jest, ale wykrywamy jej wpływ we wszechświecie. Jest on przeciwny do oddziaływania grawitacyjnego – ono sprawia, że materia we wszechświecie przyciąga się i skupia. Dzięki grawitacji niedługo po Wielkim Wybuchu powstały rozmaite pierwiastki, a potem zapłonęły pierwsze gwiazdy i powstały planety. Dzięki ciemnej energii ściągany siłami grawitacyjnymi wszechświat nie zapadnie się w sobie, ponieważ galaktyki, zamiast się zbliżać, oddalają się od siebie.
Klaus Zuberbühler (University of St Andrews) – badacz umysłów i komunikacji zwierząt. Twórca pola badawczego zwanego małpim językoznawstwem: stosując metody typowe dla badań ludzkich języków, prof. Zuberbühler zaczął odkrywać głębię znaczeń występujących w naturalnej komunikacji małp. Jego prace rzucają światło na to, w jaki sposób mógł wyewoluować nasz język i zmuszają nas do stawiania pytań o to, czy szympansy – najbliżej z nami spokrewnione zwierzęta – posiadają swoje własne języki, kulturę i czy są równie świadome otaczającego je świata i samych siebie jak my.
Poprzednie edycje Copernicus Festival zgromadziły w Krakowie tysiące uczestników, a transmisje festiwalowych wydarzeń przyciągnęły przed ekrany setki tysięcy widzów. Nasz zdołał się już wpisać w pejzaż polskich wydarzeń naukowo-kulturalnych i wyrobić sobie wysoką renomę zarówno wśród rodzimej publiczności, jak zagranicznych gości, światowej sławy uczonych. Nie byłby możliwy bez wsparcia naszych partnerów – instytucji publicznych i prywatnych sponsorów, z którymi łączy nas ciekawość świata, ekscytacja jego złożonością i wrażliwość na piękno: zarówno to spotykane we wszechświecie i odkrywane w jego strukturze, jak i piękno myśli i formuł, które ten wszechświat pozwalają opisywać, kontemplować i rozumieć.
